19 december 2003: Architecten zijn te intern gericht

Door: Martin van den Berg, Paul Teeuwen. Verschenen in Computable nr.51

Opinie: architecten zouden in de discussie over de titel 'architect' meer moeten kijken naar de verwachtingen van de klant, menen Martin van den Berg en Paul Teeuwen van het NGI.

Zelfs in een relatief nieuw vak als ict zijn er groepen die kunnen bogen op een rijke historie en een traditie van meer dan dertig jaar. Eén daarvan is de werkgroep 'Architectuur van Informatiesystemen' van het NGI (Nederlands Genootschap voor Informatici), waar vele prominenten lid van zijn geweest. Wij, de huidige leden van de werkgroep, vinden het onaangenaam dat een aantal collegae uit het vakgebied met elkaar over straat rolt over allerhande architectuuronderwerpen. Hoewel ieders intenties te rechtvaardigen zijn, doet dit het vak architectuur geen goed. Als we als professionals gezien willen worden, moeten we ons ook professioneel gedragen. We richten echter nu al onze energie op elkaar in plaats van op de buitenwereld.

We klagen dat we niet gehoord worden (bijvoorbeeld in Den Haag), maar luisteraars zouden alleen maar een hoop gekrijs horen van ruziënde mannen (nee, niet vrouwen!). Traditionele beroepsgroepen pakken dat heel anders aan; misschien kunnen we daar wat van leren?

Buitenwacht
Er speelt een aantal issues:

• certificatie,
• de discussie met het SBA (Stichting Bureau Architectenregister),
• architect/aannemer, en
• commerciële belangen.

Laten we met de commerciële belangen beginnen. Bijna iedereen die met bovengenoemde zaken bezig is, doet dat beroepshalve, en heeft dus commerciële belangen. Dat is op zichzelf geen punt.

Wat wel discutabel kan zijn, is dat men een bepaalde opstelling kiest die voor het eigen bedrijf gunstig is maar voor de beroepsgroep als geheel minder. Dat is geen probleem, zolang man en paard genoemd worden.

Uitspraken als 'het NAF wordt vooral door grote leveranciers gedomineerd' en 'veel werk in het Scia wordt door mensen van het bureau A/I/M gedaan', zijn loze kreten zolang niet aangegeven wordt wat er dan niet goed gedaan wordt en wat anders zou moeten.

Certificatie is moeilijk. Het begint al met de vraag voor wie die bestemd is. Belangrijk is je af te vragen hoe de buitenwacht er tegenover staat. Overigens is certificatie niet alleen voor ict-architecten een lastig onderwerp. Dat geldt ook voor andere beroepsgroepen, behalve wanneer er een wettelijk regeling is.

Iedereen heeft wel een gevoel wat een architect ongeveer zou moeten zijn, maar als je het probeert op te schrijven is het allemaal niet zo eenvoudig. Het Scia is hier mee bezig, het NAF ook. Wij vinden dat je zoiets niet afzonderlijk moet aanpakken.

In dit verband moeten we ons niet blindstaren op de vele soorten ict-architecten die wij zelf menen te onderkennen. Voor een buitenstaander is het moeilijk onderscheid te maken tussen bijvoorbeeld een applicatiearchitect, een infrastructuurarchitect en een beveiligingsarchitect. Laten we niet proberen een veelheid aan functies te benoemen in de 'body of knowledge' om te proberen ons intern te onderscheiden van de concurrentie. De buitenwacht maakt zich er immers echt niet druk om.

Werkbaar
Zolang het duidelijk is dat het om een ict-architect gaat, gedoogt de SBA het voeren van de titel 'architect'. Wij vinden die opstelling voor de komende jaren best werkbaar. Op langere termijn zou een wetswijziging uitkomst kunnen bieden, maar daarvoor zal het wel nodig zijn dat we met één standpunt komen. Wij vinden het innemen van één standpunt namens de beroepsgroep belangrijker dan wat dat standpunt dan precies is. Dit is precies waar (nog) oudere beroepsgroepen de rijen sluiten, als het om het belang van de sector gaat.

Wat ons opvalt over de discussie over architect en aannemer, is dat de klant niet genoemd wordt. Wij hebben de indruk dat de klant (op een enkele uitzondering na) deze discussie helemaal niet belangrijk vindt. Wat nodig is, is een versterking van de opdrachtgeverrol. Wij, architecten, maken ons om de verkeerde dingen druk. Volwassen opdrachtgevers kunnen zelf wel uitmaken of zij de architect- en aannemerrol door hetzelfde bedrijf laten vervullen of dat zij dat willen splitsen.

Ook in de bouw is het niet zo zwart/wit als wij wel eens denken. Bij de gebouwen die de bekende architect Frank Gehry ontwerpt (bijvoorbeeld Guggenheim in Bilbao) zijn de processen van architect en bouwer sterk geintegreerd.

De klant
Wat betekent dit nu allemaal? Ten eerste moeten we nu eens stoppen met ruziemaken en met onszelf afsplitsen in steeds meer groepjes. We zouden eens meer moeten kijken naar wat werkelijk effect heeft. Op het laatste Landelijke Architectuur Congres werd dit mooi verwoord tijdens de track Changez: 'wil je iets voor elkaar krijgen, huur dan geen dogmatici in'. Het is nodig om af en toe een compromis te sluiten.

Zelf merken wij in onze beroepspraktijk dat een architect die alleen maar over de inhoud praat, niet effectief is. Van de architect wordt verwacht dat hij een proces neerzet om tot besluitvorming te komen. De klant is dankbaar als hem een uitweg geboden wordt uit zijn complexe situatie, waar de aandeelhouders mee kunnen leven. Er vindt nu heel veel discussie plaats over inhoud, maar er wordt weinig naar het proces gekeken. Er is een dialoogplatform nodig: we moeten met elkaar in gesprek raken.

Het helpt om meer van buiten naar binnen te werken: wat verwacht de klant van ict-architecten? In elk geval niet dat we vechtend met elkaar over straat rollen over in zijn ogen onbelangrijke details. In plaats daarvan is het beter om aandacht te besteden aan de verantwoordelijkheid van de ict-architect richting klant/opdrachtgever. Met dat als uitgangspunt kunnen we misschien tot een transparantere besluitvorming komen over de zaken die ons als architecten ter harte gaan.

We moeten een stap terug doen van de inhoud naar het proces: hoe gaan we als beroepsgroep om met verschillen, en hoe maken we die productief? Misschien moeten we ook veel meer op zoek naar overeenkomsten, naar gezamenlijke belangen: die zijn er immers legio. De NGI-werkgroep Architectuur van Informatiesystemen wil graag zijn steentje bijdragen als bemiddelaar, facilitator of in welke rol dan ook die door het veld op prijs wordt gesteld.

Martin van den Berg (Sogeti), en Paul Teeuwen (zelfstandig), werkgroep Architectuur van Informatiesystemen, NGI