30 januari 2004: Architectloze architecturen

Door: Jaap Bloem. Verschenen in Computable nr.5

Laten we een punt zetten achter die drukdoenerij over een titel. Architecturen zijn ook mogelijk zonder dat er een architect aan te pas komt, meent Jaap Bloem (Sogeti).

Is iemand die zich bezighoudt met it-gerelateerde architecturen een architect? Het antwoord is simpel en tweeledig: 'voor mijn part', en ronduit 'nee'.

Voor mijn part, omdat het in de 'digitale wereld' al lang gewoonte is om 'architect' afzonderlijk of in samenstellingen te gebruiken. Waarom dan zo stellig nee? Daar is een dwingende reden voor. Wat in de discussie namelijk steeds ontbreekt, is de vraag of menselijke architecturen mogelijk zijn zónder dat er een architect aan te pas komt. 'Ja natuurlijk,' is het antwoord. Bij filosofieën, muziek en politiek zien we hetzelfde. In die verbanden ontbreken geschoolde filosofen, musici en politici vaker wel dan niet. Het gaat hier om 'tweede-natuuractiviteiten' die typerend zijn voor de menselijke soort. Architectuur in de zin van 'coherent structureren' valt ook in die categorie. Aldus opgevat is architectuur extreem nuttig. Het wordt immers anders maar een rommeltje, zeker als er it in het spel is.

It-gerelateerde architecturen moeten mensen in organisaties houvast en richting geven in de omgang met processen, met informatie, met software, met hardware en met netwerken. Met onze 'digitale textuur' zogezegd. Dat moet zoveel mogelijk met gezond verstand gebeuren: elke it-gerelateerde architectuur moet verheldering brengen. De basale wat-hoe-waar-wie-wanneer-waarom-indeling van het Zachman-architectuurraamwerk onderstreept dit, evenals het motto 'no architecture, no funding' van de Amerikaanse overheids-cio Norm Lorenz. Wat we willen, zijn deugdelijke structuren en een goede samenhang. Wat daar met name voor nodig is, zijn lieden die er niet 'architectureluurs' van worden.

Voorts is het van belang dat direct de vertaalslag wordt gemaakt naar businessprestaties en geld. Hier zit de crux: elke it-gerelateerde architectuur moet vooral ingebed blijven in de cirkel van plannen, investeren, structureren en afrekenen. Een beetje architect hoort daar zijn hand niet voor om te hoeven draaien. Maar in de complexiteit van onze digitale textuur is die cirkel een kwestie van geolied teamwork tussen - in het uitgebreide Amerikaanse model - het 'strategy office', het 'financial office, het 'process office', het 'operational office', het 'information office' en het 'technology office', of equivalenten daarvan. De boodschap is duidelijk: waar bedrijfsprestaties in het geding zijn, moet alle hens aan dek. In veel opzichten is een functie als die van architect daarbij op zijn minst verwarrend.

Jaap Bloem, Sogeti / VINT: Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie