2 december 2005: Specialist aan vraagkant kost banen

Verschenen in Computable

Inzet ict-aannemers neemt af door adviezen op maat.

Het aantal ict'ers zal halveren, verwacht Steven van 't Veld. Hij reageert op het Nationaal ICT Debat van Computable en ICT~Office, dat volledig gewijd was aan de arbeidsmarkt in de it.

Dank voor een goed georganiseerd Nationaal ICT Debat. Ik heb nog aanvulling: dit was een feestje van ict-leveranciers, de ict-aannemers zoals verenigd in ICT~Office. Wat algemeen opviel was het enorme conservatisme dat de directeuren van deze organisaties voor het voetlicht brachten. Vreemd, want dit zijn mensen die organisaties leiden die overal en altijd veranderingen veroorzaken. Wat zij kennelijk niet zien (wat ik overigens betwijfel) is dat de soort competentie van het belangrijkste bedrijfsmiddel dat ze hebben - de mens - ook verandert. Want wie zegt nu dat de nieuwe competenties binnen de ict-aannemerij zullen passen? Anders geformuleerd: het is niet mogelijk dat deze functies binnen de ict-aannemerij passen.

Jazeker, er zullen veel mensen nodig blijven om de informatievoorziening van organisaties met it in te vullen en om die te exploiteren. Maar het werk van de Capgemini's, Ordina's, LogicaCMG's, HP's, IBM's, ict-adviesbureaus enzovoorts, in feite dus de leden van ICT~Office, zal flink afnemen. Momenteel ontstaat namelijk snel een informatie- en communicatiespecialist die aan de vraagkant precies weet wat organisaties nodig hebben. Die mensen zullen de ict-aannemers ook precies kunnen vertellen wat geleverd dient te worden. Al of niet via offshoring. Met grote gevolgen. Organisaties die precies weten wat ze hebben willen, zullen, zegt de ervaring, de kosten vaak tot minder dan de helft van de huidige terug kunnen brengen. Waar wordt vooral op bespaard? Op de inzet van ict-aannemers. Logisch dus dat deze bedrijven conservatief zijn; ze zullen wel moeten om hun huidige positie en status in de maatschappij vast te kunnen houden. Maar dat zal niet zo lang meer kunnen duren, want ict is steeds meer een normaal kapitaalgoed. Strategisch voor organisaties, maar daar altijd ondergeschikt aan.

Wat gemist is tijdens het debat is die groep mensen die vanuit organisaties precies gaat vertellen waarin organisaties gaan investeringen en wat de exploitatie daarvan waard mag zijn. Dat kunnen geen medewerkers van de aanbieders, de ict-aannemers, zijn. Ook niet tijdelijk van of via hen ingehuurde mensen, want deze specialisten dienen te onderhandelen met ict-aannemers en zullen dus onafhankelijk moeten zijn van die leveranciers.

Halvering
In 1999 heb ik al eens in de pers voorgerekend, toen op basis van het werk van de commissie Risseeuw, dat de verwachting is dat het aantal ict'ers gehalveerd zal worden. Die verwachting wordt steeds reëler, tenminste als de organisaties zelf de eigen situatie rond de eigen informatievoorziening in de hand gaan nemen (en de wil om die regie te krijgen is, terecht, erg sterk). Voor dat soort mensen zijn echter geen opleidingen, want ict'ers zijn meestal technologen, en bedrijfskundigen doen te weinig op dit gebied. Toch zijn er al heel wat mensen die zich deze competentie min of meer zelf aangeleerd hebben. Zij zijn alleen moeilijk te vinden omdat zij zich nog niet echt georganiseerd hebben en omdat de inkoop tegenwoordig verstikt wordt door shortlists, waardoor zij zich moeilijk aan kunnen bieden als zodanig.
Er is een aantal punten in het debat niet aan de orde geweest, die wel zeer relevant zijn in het kader van de combinatie ict-werkgelegenheid-opleiding:

1. Het onderkennen van het belang van een vraagkant (specialisatie informatie en communicatie) naast een aanbodkant (specialisatie informatie- en communicatietechnologie). Met het feit dat de competenties aan de vraagkant niet verkregen kunnen worden via de aanbodkant, de ict-aannemers of -leveranciers.
2. Het opleiden van informatie- en communicatiespecialisten. Deze opleidingen zijn er op dit moment niet binnen de Nederlandse universiteiten en hogescholen.
3. Het openen van de Nederlandse markt voor onafhankelijk advies en management voor de vraagkant. Veel organisaties beschermen hun inkoop tegenwoordig door een shortlist van leveranciers te hanteren. Dit is prima voor de aanbodkant, maar onmogelijk voor de vraagkant (vooral voor tijdelijke hoger advies- en managementfuncties). Dat dit niet werkt blijkt ook in de praktijk, omdat de echte informatie- en communicatiespecialisten via alternatieve routes toch binnenkomen. Maar het is natuurlijk onzin dat dit via (soms) illegale wegen geregeld moet worden omdat de shortlists er geen rekening mee houden.

Het exporteren van de beschikbare kennis en ervaring op het gebied van informatie en communicatie. Deze soort diensten past precies bij de Nederlandse cultuur. De rest van de wereld vraagt er om.

Gevolgen
Dit alles heeft natuurlijk consequenties. Bijvoorbeeld dat deze onafhankelijke informatiekundigen met gespecialiseerde kennis en ervaring ten aanzien van informatie en communicatie zich niet binnen ICT~Office kunnen verenigen. ICT~Office organiseert immers de aanbieders en moet dat blijven doen. De vraagkant zal zich echter ook moeten organiseren.
Met het bovenstaande geef ik mijns inziens ook een antwoord op de vraag die gesteld werd over wat de overheid te doen staat. Ook dat is in het debat weinig aan de orde gekomen, maar misschien dat het langs deze weg toch nog aangekaart kan worden.