13 februari 2004: Architect doet meer dan modelleren

Verschenen in Computable, nr.7

Onder de kop 'Architectloze architecturen' passeerden in razende vaart een aantal meningen de revue die de lezer nogal ver buiten de werkelijkheid voeren, meent Steven van 't Veld.

Jaap Bloem heeft het in zijn artikel Architectloze architecturen (Computable, 30 januari 2004) over drukdoenerij rond het gebruik van de titel 'architect'. Ik neem voor het gemak aan dat hij het met me eens is dat er mensen met breed inhoudelijk inzicht en overzicht op diverse niveaus nodig zijn in de vakgebieden Informatiekunde en IT. Zijn vraag is of je deze mensen architect moet noemen. Je zou ze inderdaad ook anders kunnen noemen. Echter, veel van het werk dat deze mensen doen, is te vergelijken met dat van een architect en waarom zou je dan een andere titel introduceren? Saillant detail is dat Cap Gemini Ernst & Young, het moederconcern van Sogeti, zich erg druk maakt om het vrije gebruik van de titel architect. Tijd voor een interne discussie, lijkt me.

Van Rees
Bloem meent dat architecturen zonder architect kunnen. Dat is de discussie die Jaap van Rees ruim twintig jaar geleden startte en die dus kennelijk nog niet uitgewoed is. Het werkelijke misverstand is dat mensen c.q. architecten architectuur zien als een model van de werkelijkheid. Als je die werkelijkheid eenmaal gemodelleerd hebt, zou je kunnen gaan implementeren. In de grote beperking die het denken over it-architectuur, zoals in de Sogeti-methode DYA en vele andere methoden, met zich meebrengt, zou je voor deze opinie een basis kunnen vinden. Maar ook daar zijn er veel aspecten, zoals gebruik van it door mensen, effectiviteit, 'alignment', enzovoort, die praktisch niet modelleerbaar zijn, en dus door de mens ingevuld en aangevuld zullen moeten worden.

Kijken we naar de behoefte van een organisatie aan informatie, dan is de rol van de informatiearchitect prominent en onvervangbaar bij het opzetten en bijhouden van 'informatiearchitectuur'. Daarvan kan immers maar een fractie van gemodelleerd worden; het is echt de mens die het doet en ook moet doen. En dan hebben we het nog niet eens over veranderende situaties en behoeften aan informatie.

Menselijke natuur
Vervolgens stelt Bloem zich de vraag of 'menselijke architecturen mogelijk zijn zónder dat er een architect aan te pas komt'. Zijn antwoord op deze vraag is "ja natuurlijk", want "bij filosofieën, muziek en politiek zien we ook het ontbreken van geschoolde filosofen, musici en politici vaker wel dan niet, omdat het om 'tweede-natuuractiviteiten' gaat die typerend zijn voor de menselijke soort". Na vijf keer lezen denk ik dat hij bedoelt dat je, bijvoorbeeld, muziek kunt horen zonder dat daar een musicus bij nodig is. Ja, dat klopt. Maar mensen gebruiken toch ook de it-infrastructuur van hun bedrijf zonder dat ze daarvoor de informatie- of de it-architect nodig hebben? En bij muziek hoor en begrijp je veel meer wanneer geschoolde specialisten je uitleggen wat bedoeld wordt. En dan heb ik het nog niet eens over politiek of filosofie.

Blijft de vraag wat Bloem onder een menselijke architectuur verstaat. Ik gok dat het een voor mensen -als tweede natuur- direct begrijpbaar beeld van een werkelijkheid is. Dat zou een streven voor elke architectuur kunnen zijn. In termen van it zou dat een voor 'de organisatie' begrijpbaar beeld zijn van de it die de organisatie ondersteunt. Kennelijk ervan uitgaande dat er dan geen architect meer nodig is. Gezien het enorme gat tussen it en organisatie is dat een pleonasme waard: onhaalbare utopie. Sommige zaken zijn nu eenmaal complex.

Grappig trouwens dat Bloem in het tweede deel van zijn opinie steeds weer de rol van een goede en bekwame architect benadrukt. In lijn met Sogeti's DYA-architectuurmethode en gekoppeld aan de eindigheid van het Zachman-raamwerk breekt hij een lans voor geolied teamwork. Hij vindt de rol van de architect daarbij op zijn minst verwarrend. Dat is ook logisch als je denkt dat een informatie- of it-architect zich alleen met modelleerbare zaken bezig houdt. En ja, daarvan weten we inderdaad wel hoe we het moeten doen. Een goed onderlegd en ervaren architect doet echter veel en veel meer. Organisaties hebben mensen nodig met overzicht en inzicht, of die zich nu architect noemt of niet.